|
Begin vorig jaar, ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van Trouw, verscheen, naar goed gebruik, een jubileumboek over de krant. Het boek was van de hand van Peter Bootsma. In het begin van zijn boek schreef Peter over de lotgevallen van zijn voorganger als jubileumboekschrijver: dat was ik.
Begin jaren negentig: ik was als historicus de korte broek nauwelijks ontgroeid en werkte aan het boek dat bij het 50-jarig bestaan van Trouw moest verschijnen. Ik stuitte vrijwel onmiddellijk op wat de huidige hoofdredacteur Cees van der Laan in een van onze gesprekken treffend ‘het kiezelsteentje in de schoen van Trouw’ noemde: de kwestie van het ‘ultimatum’ en de ‘23’. Dat steentje bezorgde mij indertijd ook nogal wat last. Voor het boek dreigde zelfs even een rechtszaak.
Het jubileumboek kon begin 1993 gewoon verschijnen, maar ondertussen was dat kiezelsteentje ook in mijn schoen gaan zitten. Wat was er in die zomer van 1944 nu precies rond dat ‘ultimatum’ en de ‘23’ voorgevallen? Waar lag het begin? Waar het einde? Wás er wel een einde? De kwestie hield betrokkenen en nabestaanden nog altijd bezig.
Het is nu 26 jaar later. De kortgebroekte jubileumboekschrijver van weleer heeft een knap pak aangetrokken en presenteert een boek over de ‘23 van Trouw’. Is daarmee dat kiezeltje uit zijn schoen verdwenen? Ja, maar toch wringt er nog wel wat. Er blijven vragen onbeantwoord, al weet ik na 26 jaar ondertussen ook wel dat dit je lot als historicus kan zijn: werkend op het snijpunt van vervagende herinneringen en incompleet archiefmateriaal.
Dat kiezeltje is dus uit mijn schoen verdwenen, maar de kwestie is niet helemaal opgelost. Is dat erg? Laat ons de ‘23 van Trouw’ vooral blijven bezighouden, zou ik zeggen. Het houdt de herinnering levend aan 23 mannen die op woensdag 9 augustus en donderdag 10 augustus 1944 in Vught de dood vonden. En ik zou ook zeggen: laten we aan álle mannen en vrouwen die vanwege hun werk voor het verzetsblad Trouw de dood vonden, waar en wanneer dan ook, de herinnering levend houden. Soms raakt verleden tijd nooit voltooid – en dat is maar goed ook. Ik hoop van harte dat mijn boek daartoe mag bijdragen.
> Boek verschenen bij Uitgeverij Verloren
> Artikelen in Trouw: 9 augustus 2019 en 27 september 2019
> Biografische portretten van de 23 gefusilleerde verspreiders van Trouw